5 ส ในโรงงาน ส สร้างวินัย

ารู้จัก ส สร้างวินัย กันครับ

 

           ส5 สร้างวินัย  หมายถึง การฝึกอบรมหรือวินัย  

           วินัย  หมายถึง การเคารพในกฏกติกา และนำไปปฏิบัติด้วยความสมัครใจ เต็มใจ และเข้าใจในสิ่งที่ทำ (ไม่ใช่การบังคับให้ทำ)

           สร้างวินัย จึงเป็นจุดเริ่มต้นและจุดสุดท้ายของ 5ส  จุดเริ่มต้นคือการสร้างแรงจูงใจ และจุดสุดท้าย คือการติดตามและประเมินผล

ที่มาของข้อมูล จากหนังสือ 5ส : หลักการและวิธีปฏิบัติ ของอาจารย์ อดิศักดิ์  ธีรานุพัฒนา

กรุณากรอกข้อความ...

 แนวคิด System Thinking คืออะไร?

System Thinking (การคิดเชิงระบบ) คือ การมองโลกในแบบองค์รวม มองว่าปัญหาไม่ได้เกิดจากเหตุเดียว แต่เกิดจาก “ปฏิสัมพันธ์” ของหลายองค์ประกอบที่เชื่อมโยงกันเป็นระบบ
→ ใช้ในการมองหา รากเหง้าของปัญหา (root cause) แทนที่จะรักษาแค่ “อาการ”


วิเคราะห์: ปัญหาการสร้างวินัยใน 5ส ด้วย System Thinking

1. โครงสร้างระบบ (System Structure)

องค์ประกอบตัวอย่างในบริบท 5ส
ผู้ปฏิบัติงาน พนักงานที่ทำความสะอาดแบบขอไปที
กฎ / นโยบาย มีป้าย 5ส ติดไว้ แต่ไม่บังคับใช้อย่างจริงจัง
การวัดผล ไม่มี KPI ที่วัดผลการปฏิบัติตาม 5ส
ระบบสนับสนุน ไม่มีเวลาหรืออุปกรณ์ให้พนักงานจัดระเบียบ
วัฒนธรรมองค์กร มองว่า 5ส เป็นงานส่วนเกิน ไม่ใช่งานหลัก

 2. ลูปป้อนกลับ (Feedback Loop)

ลูปเสริมลบ (Negative Reinforcing Loop) – “วินัยเสื่อม”

 
ไม่มีการติดตาม ➤ พนักงานไม่ทำจริง ➤ พื้นที่เริ่มรก ➤ คนอื่นเห็นแล้วก็เลิกทำ ➤ 5ส เสื่อมถอย

ลูปเสริมบวก (Positive Reinforcing Loop) – “วินัยเข้ม”

 
มีการตรวจประเมิน ➤ คนปฏิบัติตาม ➤ พื้นที่สะอาด ➤ สร้างแรงจูงใจให้เพื่อนร่วมงาน ➤ วินัยดีขึ้น

สรุป: รากเหง้าของปัญหาตามแนว System Thinking

ปัญหาเชิงพฤติกรรมรากเหง้าเชิงระบบ
พนักงานไม่รักษาความสะอาด ขาดการสื่อสารที่ดี และขาดระบบตรวจติดตาม
ทำแค่วัน big cleaning ขาดระบบ routine check-in (daily/weekly)
ทำแค่ในช่วงตรวจ audit ระบบวัดผลไม่ได้ฝังลงใน KPI หรือระบบรางวัล
ผู้จัดการไม่เน้น 5ส ไม่มี accountability หรือการรับผิดชอบร่วม

แนวทางแก้ไขโดยใช้ System Thinking

กลยุทธ์ตัวอย่างการดำเนินการ
เปลี่ยน “โครงสร้างแรงจูงใจ” ใส่ 5ส ใน KPI ของหัวหน้าแผนก/ทีม
สร้างระบบวัดผลและฟีดแบ็ก ใช้ 5ส Audit Checklist + ให้คะแนนรายเดือน
เชื่อมโยงกับเป้าหมายธุรกิจ แสดงว่าพื้นที่สะอาดช่วยลดอุบัติเหตุ เพิ่มคุณภาพ
สื่อสารเชิงรณรงค์ ใช้โปสเตอร์/วิดีโอเล่า success story 5ส
สร้างพื้นที่ Feedback loop มีการประชุม 5 นาทีเพื่อรับข้อเสนอแนะทุกวัน

ตัวอย่างโมเดล causal

การอบรมความเข้าใจ 5ส (+) ↑ | การปฏิบัติตาม 5ส (+) ← ระบบวัดผล/ตรวจติดตาม (+) ↓ พื้นที่สะอาด → แรงจูงใจในการทำต่อ (+) ↓ ความพึงพอใจของลูกค้า/ลดของเสีย

แนวทางการออกแบบการตรวจประเมินระบบ 5ส แบบเป็นระบบและมืออาชีพ

. วัตถุประสงค์ของการตรวจประเมิน (Purpose)

  • ตรวจสอบความสอดคล้องกับแนวปฏิบัติ 5ส
  • ประเมินระดับความมีวินัย ความต่อเนื่อง และความยั่งยืนของระบบ
  • ให้ข้อเสนอแนะเพื่อการปรับปรุง
  • สร้างแรงจูงใจในการพัฒนาองค์กรอย่างยั่งยืน

 2. ขอบเขตการประเมิน (Scope)

  • ประเมินพื้นที่ทั้งหมดของหน่วยงาน เช่น: สำนักงาน, พื้นที่ผลิต, คลังสินค้า, ห้องน้ำ, พื้นที่ส่วนกลาง
  • ตรวจ 5 ด้านของ 5ส ได้แก่:
  1. สะสาง (Seiri)
  2. สะดวก (Seiton)
  3. สะอาด (Seiso)
  4. สุขลักษณะ (Seiketsu)
  5. สร้างวินัย (Shitsuke)

3. เครื่องมือการประเมิน (Tools)

  • แบบตรวจประเมิน (Audit Checklist)
  • แบบฟอร์มให้คะแนน
  • ภาพถ่ายประกอบก่อน/หลัง
  • แบบประเมินความคิดเห็นผู้ปฏิบัติงาน (optional)
  • รายงานผล (แบบภาพรวม + แบบแยกหน่วย)

4. ตัวอย่างเกณฑ์การให้คะแนน (Scoring System)

(คะแนนเต็ม 5 คะแนนต่อหัวข้อ)

หมวด

รายการตรวจ

เกณฑ์การพิจารณา

คะแนนเต็ม

1. สะสาง

แยกของจำเป็น/ไม่จำเป็น

มีป้าย, กล่อง, แถบสี ฯลฯ ชัดเจน

5

2. สะดวก

จัดวางของใช้ให้เหมาะสม

มีระบบจัดเก็บ, ง่ายต่อการหยิบใช้

5

3. สะอาด

มีตารางทำความสะอาด

พื้นที่ไม่มีฝุ่น, ของสะอาด

5

4. สุขลักษณะ

บรรยากาศปลอดภัย สะอาด

ไม่มีกลิ่น, มี PPE และป้ายเตือน

5

5. สร้างวินัย

ปฏิบัติตามมาตรฐาน 5ส

มีการติดตาม-ตรวจสอบต่อเนื่อง

5

รวม 25 คะแนน หรือสามารถแปลงเป็นเปอร์เซ็นต์

5. กระบวนการตรวจประเมิน (Assessment Process)

ขั้นตอน

รายละเอียด

1. แจ้งกำหนดการล่วงหน้า

ส่งหนังสือแจ้งและเตรียมทีมต้อนรับ

2. ประชุมเปิด (Opening)

แนะนำทีมตรวจ, เป้าหมาย, ระยะเวลา

3. ลงพื้นที่ตรวจจริง (On-Site Audit)

เดินตรวจพื้นที่จริง ถ่ายรูป เก็บคะแนน

4. ประชุมสรุป (Closing)

สรุปจุดเด่น, จุดปรับปรุง พร้อมแนะแนวทาง

5. ส่งรายงานฉบับเต็ม

ส่ง PDF + รูป Before-After + Check List

6. Template เอกสารประกอบ (ที่ควรจัดเตรียม)

  • Checklist การประเมิน 5ส (Excel)
  • Template ภาพ Before / After (PowerPoint)
  • รายงานผลการตรวจประเมิน (PDF หรือ Word)
  • Action Plan เพื่อปรับปรุง (Template แผนงาน)

7. การใช้ผลประเมิน

  • ใช้เป็นส่วนหนึ่งของ KPI แผนก
  • ใช้จัดอันดับพื้นที่ / รางวัลเชิงบวก (Gamification)
  • ใช้ประกอบในการอบรมต่อยอด (5ส ระดับลึก / 5ส+Safety)
Visitors: 624,148