5ส กับความปลอดภัย
สวินทร์ พงษ์เก่า
ผู้เชี่ยวชาญด้านอาชีวอนามัยและความปลอดภัย
กรรมการบริหารสมาคมส่งเสริมความปลอดภัยและอนามัยในการทำงาน(ประเทศไทย) ในพระราชูปถัมภ์
5 ส เครื่องมือ พื้นฐานที่สำคัญ ในการเสริมสร้างและยกระดับความปลอดภัยของสถานประกอบกิจการ การนำ 5ส มาใช้อย่างเป็นระบบ โดยมี องค์ประกอบ ที่สำคัญ 3 ประการ ที่จะนำไปสู่ความสำเร็จ อย่างยั่งยืน ได้แก่ ความมุ่งมั่นอย่างแรงกล้า ของผู้บริหาร มีระบบการบริหารจัดการ 5ส อย่างต่อเนื่อง และ ความร่วมมือจากผู้ปฏิบัติงานในทุกระดับ จะทำให้ ระบบ 5ส เพื่อความปลอดภัย จะสามารถบรรลุ เป้าหมายที่ทุกองค์กร ต้องการ คือ อุบัติเหตุ/อบัติการณ์ ต้องเป็น ศูนย์
“ นาย สุขใจ พนักงาน แผนก ซ่อมบำรุง เดินเหยียบพื้นที่มีน้ำมันเครื่องหยดอยู่ จึงทำให้เขา ลื่นล้ม จนเสียหลัก ศีรษะฟาดพื้น ได้รับบาดเจ็บสาหัส และเครื่องมือที่ เขาถืออยู่ หล่นกระแทกพื้นเสียหายจนไม่สามารถซ่อมแซมได้ ”
จากเหตุการณ์ดังกล่าว หากเราได้ทำการค้นหาสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุ (Accident) ในครั้งนี้แล้ว เราก็จะพบว่า ความไม่เป็นระเบียบเรียบร้อยในสถานที่ทำงาน จะเป็นสาเหตุพื้นฐาน (Basic Cause) ประการหนึ่งของการเกิดอุบัติเหตุในครั้งนี้ คำถามที่เกิดขึ้นก็คือ ทำไม คุณ สุขใจ จึงมองไม่เห็นสภาพพื้นที่มีความผิดปกติ (มีความเสี่ยง ) คือพื้นที่ มีน้ำมันเครื่องหยดอยู่ ซึ่งเป็นแหล่งอันตราย (Hazard Source) ซึ่งปรากฏอยู่ในสภาพการณ์ทำงานก่อนเกิดเหตุ และคำถามต่อมาก็คือ ทำไมจึงไม่มีการเช็ดทำความสะอาด เพื่อรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสถานที่ทำงาน อันเป็นการควบคุมที่แหล่งกำเนิดปัญหาที่ส่งผลก่อให้เกิดอุบัติเหตุการลื่นล้มในครั้งนี้
เมื่อเราพิจารณาจากทฤษฏีโดมิโน (Domino Theory) ซึ่งเป็นทฤษฏีที่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลายในการอธิบายการเกิดอุบัติเหตุ ซึ่งนำเสนอโดย Herbert W. Heinrich (1920) ชาวเยอรมัน ซึ่งจากทฤษฏี ดังกล่าวได้ สรุปว่า ร้อยละ 88 ของอุบัติเหตุที่เกิดขึ้นในสถานประกอบการ มีสาเหตุมาจากการกระทำที่ไม่ปลอดภัย (Unsafe Action) ส่วนร้อยละ 10 ของอุบัติเหตุมีสาเหตุมาจากสภาพแวดล้อมที่ไม่ปลอดภัย (Unsafe Condition) โดยมีเพียงร้อยละ 2
ของอุบัติเหตุมีสาเหตุเกิดขึ้นจากธรรมชาติ ซึ่งอยู่นอกเหนือการควบคุมของมนุษย์ ( Act of God) เช่น พายุ , น้ำท่วม , แผ่นดินไหว เป็นต้น และจากทฤษฏีโดมิโน่ ดังกล่าวจะเห็นได้ว่า การรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยของสถานประกอบการ จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการบริหารจัดการเพื่อการป้องกันอุบัติเหตุ และควบคุมความสูญเสีย
“ The first law of good work be clean and orderly ”
กฎข้อแรกของการทำงานที่ดี คือ การมีความสะอาด และ ความเป็นระเบียบเรียบร้อย
คำกล่าวข้างต้นนี้ เป็นคำกล่าวของ Mr. Harry Meyers ผู้บริหารระดับสูงของบริษัทชั้นนำในสหรัฐอเมริกาที่ได้กล่าวไว้ และเป็นคำกล่าวที่สร้างความประทับใจให้กับ Frank E. Bird , Sr. แห่งสถาบันควบคุมความสูญเสีย (International Loss Control Institute (ILCI)
ความหมายของการรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อย
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย จะตรงกับภาษาอังกฤษว่า Orderly ซึ่งในที่นี้มีความหมายว่า
“ Orderly ” ซึ่งในที่นี้มีความหมายว่า “ a place for everything and every thing in its place ” ซึ่งแปลเป็นความหมายได้ว่า “ การจัดเก็บ และการรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยให้ทุกสิ่งอยู่เป็นที่เป็นทาง ให้มีความเหมาะสมกับสิ่งที่จะเก็บ และ/หรือเหมาะสมกับสถานที่จัดเก็บ ” อันเป็นหลักการที่สำคัญ ของ 5ส
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย นั้นถือว่า เป็นพื้นฐานที่สำคัญของ การบริหารความปลอดภัยเพื่อการควบคุมความสูญเสีย (Loss Control) ซึ่งจะเป็นการควบคุมความสูญเปล่า หรือความสิ้นเปลืองของการใช้ทรัพยากรที่พึงหลีกเลี่ยงได้ (Avoidable waste of any Resource)
ความสำคัญของการรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสถานประกอบการ
สภาพการณ์ ที่บ่งบอกว่า สถานประกอบการมีปัญหาเรื่อง “ การรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อย ” อันเป็นต้นเหตุที่สำคัญของ การเกิดอุบัติเหตุ
1. การที่มีของเก็บอยู่เต็มพื้นที่โดยไม่มีการจัดแยกระหว่างของ ของจำเป็นและไม่จำเป็นต่อการปฏิบัติงาน ให้แยกออกจากกัน และไม่มีการจัดหมวดหมู่ ที่ชัดเจน มีความยุ่งยากในการนำไปใช้และการจัดเก็บ
2. การวางของเกะกะ ในทุกๆที่ไม่ว่าจะบนโต๊ะ , ใต้โต๊ะ , บนหลังตู้ , บนพื้น , ในห้อง MDB เป็นต้น
3. มีของที่วาง กีดขวาง ทางเดิน ทางฉุกเฉิน
4. ของใช้ เครื่องใช้สำนักงาน เอกสาร เครื่องมืออุปกรณ์ ต่างๆ หายบ่อย
5. เวลาจะหาของที่ต้องการใช้จะหาไม่พบ หรือถ้าจะต้องค้นหาก็ใช้เวลาหาอยู่นาน จนเสียเวลาค้นหามากกว่าเวลาในการใช้สิ่งของที่ต้องการหา
6. มีของเก่าเก็บ ที่ชำรุดอยู่มาก
7. จับไปที่จุดใดก็พบแต่ฝุ่น หยากใย
8. มีกลิ่นอับ เหม็น และ พบว่า มีเชื้อรา ขึ้นอยู่ ตามผนัง และพื้นต่างๆ
สภาพการณ์ ดังกล่าว ถือ ว่าเป็นอันตราย อย่างยิ่ง ต่อ ความปลอดภัย และสุขภาพอนามัย ของผู้ปฎิบัติงาน และจะก่อให้เกิด อุบัติเหตุ และ การเจ็บป่วยอันเนื่องมา จากการทำงาน ได้
ดังนั้น 5ส เพื่อ ความเป็นระเบียบเรียบร้อย จะเป็นพื้นฐานที่สำคัญของการจัดการระบบคุณภาพ (Quality Management , การจัดการระบบความปลอดภัย (Safety Management และการจัดการระบบสิ่งแวดล้อม (Environment) หรืออาจพูดโดยรวมก็สามารถกล่าวได้ว่า ความเป็นระเบียบเรียบร้อยนั้นเป็นพื้นฐานที่สำคัญยิ่งของ TQM (Total Quality Management)
สถานประกอบการที่มีความเป็นระเบียบเรียบร้อยสูง (Order High) จะได้รับความสำเร็จในด้านคุณภาพ , ความปลอดภัย และผลผลิต แต่สถานประกอบการที่ขาดความเป็นระเบียบเรียบร้อย (Low Order) ก็จะขาดความสะอาดในการปฏิบัติงาน คุณภาพงานลดลง และมีโอกาสที่จะเกิดอุบัติเหตุในการทำงาน
ประโยชน์ของการรักษาความเป็นระเบียบในสถานประกอบการ
องค์กรมี 5ส ทีดีมีการบริหารอย่างเป็นระบบ จะทำให้ เกิดความเป็นระเบียบเรียบร้อย (Good house keeping) จะส่งผลต่อองค์กรทั้งในด้านของการปรับปรุงคุณภาพผลิตภัณฑ์ มีความปลอดภัยสูงยิ่งขึ้น เป็นการสร้างขวัญและกำลังใจ และความภาคภูมิใจของผู้ปฏิบัติงานในองค์กร ลูกค้า และผู้มาเยือน จะมีความเชือถือต่อองค์กร เมื่อเข้าพบว่า ทุกสิ่ง ทุกอย่าง ได้รับการดูแลเอาใจใส่เป็นอย่างดี
ประโยชน์ที่เกิดขี้นจากการรักษาความเป็นระเบียบเรียบร้อยในองค์กร สามารถสรุปได้ ดังนี้
-
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย ถือว่า เป็นพื้นฐานที่สำคัญของทุกระบบ ทั้งระบบคุณภาพ , ความปลอดภัย และ สิ่งแวดล้อม ซึ่งเปรียบเสมือนเสาเข็มของบ้าน หากบ้านไม่มีเสาเข็มที่มั่นคงแล้ว บ้าน ก็จะขาดความมั่นคงแข็งแรงไปด้วย
-
ความเป็นระเบียบเรียบร้อยของสถานที่ทำงาน จะทำให้ผู้ปฏิบัติงานเกิดความรู้สึกนึกคิดที่เป็นระบบ และมีความเป็นระเบียบเรียบร้อยไปด้วย และสิ่งนี้ คือ รากฐานที่สำคัญของการสร้างบรรยากาศที่ดีในการทำงาน
-
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย จะช่วยลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุ การเจ็บป่วย อันเนื่องมาจากการทำงาน
-
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย จะช่วยสร้างความภาคภูมิใจของผู้ปฏิบัติงานต่อสถานที่ทำงานของตนเอง
-
ความเป็นระเบียบเรียบร้อย จะช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการประกันภัย
